نمود تکمیلی در زبان فارسی

نمود تکمیلی، نقشی دستوری است که رمزگذاری مفهوم «تکمیل موقعیت» را در زبان­های دنیا بر عهده دارد. با آن­که این مفهوم، هسته­ی نقشی نمود تکمیلی را تشکیل می­دهد، اما شواهد حاکی از آن است که کاربرد این نمود از سوی گویشوران تنها به بازنمایی تصویر «تکمیل موقعیت» محدود نمی­گردد. در پژوهش حاضر، پس از معرفی فعل معین «رفتن» در نقش نمود نمای تکمیلی در زبان فارسی، بر اساس چارچوب دستوری­شدگی و نیز مدل ابعاد معین­شدگی نشان خواهیم داد که تحول فعل حرکتی «رفتن» به نشانه­ی نمود تکمیلی، نمونه­ای از فرآیند معین­شدگی است که تکوین معنای هسته­ای «تکمیل موقعیت» را به نمایش می­گذارد. این معنای هسته­ای از رهگذر فرآیند بسط استعاریِ طرحواره­ی رویداد حرکت در فعل «رفتن» پا به عرصه­ی وجود می­گذارد. در کنار این معنای هسته­ای، عملکرد فرآیندهای مجازی در برخی از کاربردهای نمود مذکور، به پیدایش معانی غیر هسته­ای از جمله تأکید، افسوس، فروتنی، غیرمنتظرگی، بازگشت­ناپذیری و بی­اختیاری فاعل یا کنشگر می­انجامد. داده­های محدود زبان فارسی از کاربرد این نمود حاکی از آن است که تکوین نقش­های هسته­ای و غیرهسته­ای فعل حرکتی «رفتن» تنها به­دلیل تغییر جهت تمرکز ساخت نمود تکمیلی از نقطه­ی آغاز کنش به سوی نقطه­ی پایان آن نیست، بلکه انتقال مسیر توجه مخاطب از عنصر کنشگر به عنصر کنش­پذیر بر روی محور گذرایی کنش، عامل دیگری است که به پیدایش چنین معانی کاربردی می­انجامد.